De eerste en oudste regel in mijn vak is ‘primum non nocere’: Als eerste niet schaden. Al in 400 voor Christus werd die regel verzonnen en er is geen dokter die hem niet dagelijks voor ogen houdt. Je moet vooral zorgen dat je je patiënt niet zieker maakt dan hij al is. Alles wat dokters doen, heeft nadelen. Iedere pil heeft bijwerkingen en zelfs een simpele longfoto kan door de röntgenstralen kanker veroorzaken. Een paracetamolletje ligt soms zwaar op je lever en met een hoesttabletje zijn je nieren niet blij. Dat het vrij verkrijgbaar is bij de supermarkt, wil nog niet zeggen dat er niet jaarlijks mensen door sterven. Dus bij alles wat uit de pen van de dokter komt, is nagedacht over mogelijke gevaren. Dokters die herhaalrecepten weigeren, doen dat niet om hun patiënten te pesten. Integendeel.

De tweede regel is bijna even oud. ‘In dubio abstine’: Bij twijfel, niets doen. Als je het niet zeker weet, kun je beter niets doen dan iets doen. Die komt uit de tijd van de Romeinen. Dokters worden ermee doordrongen tijdens hun opleiding dat pillen voorschrijven zonder hele goede reden een gruwel is. Niets doen is voor dokters best lastig. Bij een kindje met hoge koorts, jeuken je handen om voor de zekerheid antibiotica voor te schrijven. Ook al klinken de longetjes mooi en is de kans groot dat het om een onschuldig virusje gaat. Tijdens je opleiding krijg je stokslagen als je dat doet en moet je voor straf honderdmaal ‘in dubio abstine’ opschrijven.

Niet alle patiënten zijn blij met die regel. De vorige keer werden ze pas beter nadat ze een kuurtje kregen, dus deze keer willen ze weer een kuurtje. Snap ik ook wel. Maar die regel is er niet voor niets. Antibiotica hebben bladzijdes vol bijwerkingen en brengen ernstige risico’s met zich mee. Ook door antibiotica sterven jaarlijks mensen. Dat risico wil menig patiënt gerust lopen, maar de vraag is of je dat als dokter op je geweten wil hebben. ‘Hij kwam voor keelpijn en nu is het afgelopen met hem…’ Leg dat maar eens uit. Tijdens griepgolven gaat het antibioticagebruik flink omhoog in ons land. Ook in mijn praktijk. Toch is het effect van antibiotica op het griepvirus nul komma nul. Het zijn de regels van het Ciderhuis: de praktijk is weerbarstig. Maar het idee is goed. Bij twijfel niet inhalen. Je achteruitkijkspiegel heeft een dode hoek.